CECHY MAKROSKOPOWE
 Grupa dojrzałych owocników
|
Owocniki najczęściej kuliste lub owalne czasem spłaszczone, rzadziej nieregularne, zdeformowane. Wielkość owocników 1–5 cm. Kora u młodych owocników brudnożółta, potem cynamonowa, czerwono-brązowa, w późnym stadium dojrzałości ciemnobrązowa. Owocniki w trakcie wysychania matowieją i nieco jaśnieją. Powierzchnia owocnika delikatnie brodawkowana. Brodawki nieregularnie rozmieszczone, rzadsze niż u E. granulatus, płaskie, tępo zakończone. Perydium dość grube 2-5 mm, na przekroju już u bardzo młodych owocników bez białej lub kremowej strefy tuż przy korze. Ciemne, brudnoróżowe, szaro-różowe, czasem różowo-niebieskie, fioletowawe. Gleba młodych owocników szaro-różowa, beżowo--różowa, na koniec czarna. We wczesnym stadium dojrzałości poprzecinana brudnoróżowymi dissepimentami tworzącymi na przekroju marmurkowaty wzór. Krusta gruba, wyraźna, łatwo oddzielająca się od owocnika.
|
CECHY MIKROSKOPOWE
 Zarodniki E.asperulus
|
Perydium wyraźnie dwuwarstwowe, 200-500 μm. Warstwę zewnętrzną - korteks - tworzą brodawki perydialne wraz z tkanką łączną. Brodawki zbudowane z wydłużonych, grubościennych komórek zabarwionych na żółto-brązowo. Tkanka łączna zbudowana z prostych, równolegle ułożonych, septowanych, bezbarwnych strzępek. Perydium właściwe to warstwa chaotycznie splecionych, hialinowych strzępek o średnicy 3-7 μm. Worki elipsoidalne lub kuliste. Średnia wielkość worków 40-65 μm. Worki 6-8 zarodnikowe. Worki można zaobserwować tylko we wczesnym stadium dojrzałości, kiedy gleba zawiera wyraźne dissepimenta. W dalszej fazie wzrostu worki ulegają rozpadowi. Zarodniki kuliste, ciemnobrązowe lub czarne, o średniej wielkości 24-34 μm. Młode zarodniki wyraźnie urzeźbione, pokryte krótkimi płaskimi brodawkami do 2 μm. U owocników w pełni dojrzałych brodawki łączą się w grupy i zlewają - tworząc wzór nieregularnej spękaliny.
 |
 |
 |
Przekrój perydium |
Budowa brodawki perydialnej |
Niedojrzałe zarodniki |
|
SIEDLISKO
 Pasożytujące na Elaphomyces owocniki Tolypocladium capitatum
|
Elaphomyces asperulus występuje we wszystkich typach lasów. Jedynie w typowych dla E. granulatus monokulturach sosnowych jest znajdowany rzadko. Gatunek ten nie ma szczególnych wymagań glebowych choć preferuje gleby żyźniejsze niż E. granulatus. Owocniki wyrastają do 8 cm w głąb gleby. Okazy we wszystkich stadiach rozwoju można zbierać przez cały rok. E. asperulus wyrasta w grupach kilku do kilkunastu owocników.
|
WYSTĘPOWANIE
|
Elaphomyces asperulus to gatunek często występujący na obszarze całego kraju. Rzadszy na niżu, stosunkowo częsty na obszarach wyżynnych, pogórzu i w górach, aż do wysokich położeń górskich (bad. własne, Niemcy, Bawaria, Traufbachtal 2089 m n.p.m. pod karłowatymi egzemplarzami Picea abies, 2015). Rozpowszechniony we wszystkich krajach Europy, znany z Azji, Australii i Ameryki Północnej.
|
UWAGI
 Grupa dojrzałych owocników
|
Na owocnikach Elaphomyces pasożytują grzyby z rodzaju Tolypocladium – T. ophioglossoides i T. capitatum. Widoczne na powierzchni podkładki Tolypocladium są pewną wskazówką występowania pod ziemią owocników Elaphomyces.
Polska nazwa gatunku to jeleniak szorstki.
|
